به نام خدا

در پارسي‌بلاگحل مشكل جبر و اختيار ۱۳

شنبه ۳۰ ارديبهشت ۱۳۹۱ - ۱۲:۰۰ عصر

اولين مشكلي كه پذيرش مبناي صدر را برايم دشوار كرد
دو مبنايي شدن «وجود» در آن بود
يعني تحقق «ممكن» و ايجاد شدنش
بر اساس دو شيوه تصوير شد
اين اشكالي است كه آسيدمنيرالدين هميشه به مبناهاي مخالف خود داشت
هر جا كه انديشه‌اي را مي‌يافت
براي نقد كردن
تمامي روش‌هاي حل مسأله در آن انديشه را
مبتني بر مبناي همان روش ترسيم مي‌كرد
و اگر جايي از مبنا عدول شده بود
يا مبنايي جديد تأسيس شده
اشكال مي‌كرد: اين‌جا دو مبنايي شده و دو پايگاه دارد!
زيرا معتقد بود هر دستگاه علمي ضرورتاً بايد يك پايگاه علمي داشته باشد
يك پايگاه روشي
يك پايگاه فلسفي
يك پايگاه در تمامي ادراكاتش
و هنگامي كه تصوير مي‌كند واقعيت را

اين‌جا صدر براي تحقق وجود دو پايگاه ترسيم كرده است
گويا پاره‌اي موجودات به واسطه «عليّت» موجود شده‌اند
و پاره‌اي ديگر به واسطه «اراده و اختيار»!

اصالت ماهيت كه از ابتدا رابطه عليّت را تأسيس كرده بود
خودش يك مبنا براي ايجاد داشت
براي خروج از تساوي طرفين عدم و وجود
هميشه ممكن بالذات را به واجب بالغير متصل مي‌كرد

اصالت وجود هم اگر چه امكان بالذات را به فقر وجودي تعريف كرد
تا بتواند «ممكن» را معنا كند
چون به ماهيتي فارغ از وجود معتقد نبود تا ممكن در حدّ آن صدق نمايد
لذا موجود را به به دو قسم كرد
و باز هم ايجاد را بر يك پايه تفسير نمود
رابطه عليّتي كه موجودات را بر هم مقدّم مي‌كرد
البته به تقدّم رتبي
كه تقدّم زماني را اصلاً قبول نداشت!

اما مبناي صدر ناگهان به دو بخش تقسيم مي‌شود؛
بعضي موجودات از رابطه عليّت مي‌آيند
و بعضي از سلطنت!

اشكال ديگر «ضرورت درون سلطنت» است
آيا سلطنت درون خود ضرورت ندارد؟
تصوّر نماييد كه امري را اراده كرده‌ايد
اگر واقعيت از اراده شما تخلّف كند
معنايش اين است كه شما «سلطنت» نداشته‌ايد اصلاً به آن واقع خاصّ
پس:
اگر من سلطنت دارم
چون اختيار دارم
اگر فعلي را انجام دهم
صدور آن فعل بايد حتمي و ضروري باشد
يعني فعل نبايد از اراده فاعلي كه اختيار كرده
و سلطنت هم داشته تخطّي نمايد!
پس باز هم: الشيء ما لم يجب لم يوجد!
فقط نحوه و منشأ اين وجوب تغيير كرده
قبلاً با رابطه عليّت وجوب حاصل مي‌شده
و اكنون از سلطنتي كه من دارم اين وجوب فراهم گرديده!

اما اگر بگوييم: نه! اصلاً سلطنت متفاوت از وجوب است
آن‌گونه كه آسيدمحمدباقر مي‌گويد
آن‌گاه اين شبهه مطرح مي‌شود
كه آيا فعل مي‌تواند از اراده تخطّي كند؟
بله، البته كه مي‌تواند
ولي وقتي تخطّي كرد نشان از اين دارد كه سلطنت بر آن فعل نداشته‌ايم
اما بر فرض سلطنت چه؟
آيا باز هم صدور فعل ضروري‌ست؟

[اين بحث ادامه دارد]


مطلب بعدي: حل مشكل جبر و اختيار ۱۴ مطلب قبلي: حل مشكل جبر و اختيار ۱۲

نظرات

عرفا نمرادي:
سلام، اما جبر و اختيار در گرو قضا و قدر بيشتر مبتني برآفرينش انسان است،شما اختيار داريد اما اختيارِ اختيار خود را نداريد،به مجرد اينكه بخواهيد خود را بي اختيار كنيد در واقع اين كار را با اختيار خود انجام داديد پس اين جز اختيار نيست اما اينكه نتوانيد جز اختيار كاري كنيد جبر است.شما نميتوانيد اختيار خود را از بين ببريد زيرا در اختيار كردن اين فعل اجباريد،جبر از شما نيست چون از شما جز واحد بنابر اصل الواحد لايصدرعنه الا الواحد نميتواند صآدر شود پس فقط مختاريد و جبر بر شما حكميت دارد .اختيار شما از فعل شما بيرون مي آيد اما جبر بر شما از فعل خالق،درواقع اگر اختيار و جبر در عرض هم باشند كه بنابر قول اصل فلسفي مذكور قابل صدور از واحد نيستند اما اگر در طول هم باشند پس اگر جبر تابع اختيار باشد كه معناي جبر بودن آن بي معنا ميشود و تتنها ميماند اينكه اختيار در راستاي جبر قدم بردارد،در واقع با اختيار از قضا ميتوان فعليت ساخت و از قدر اجبار،اين درحاليست كه برخي برعكس فكر ميكنند،مثلا از قَدَر فعليت ساخت اين درحاليست كه قضا خود متغيير در راستاي قدر و متبوع آن است.
اين كه فردا اين كنم يا آن كنم .......خود دليل اختيارست اي صنم
اين يعني اختيار متواتر با عمل است
يا فرمودندكه
انا هدينا السبيل اما شاكرا و اما كفورا
شاكر فاعل است
پس اختيار در فعل است و جبر بر فعلِ فعل

در واقع بايد يك اصل ديگر را نيز در نظر گرفت كه كل شئ اذ جاوز حده انعكس ضده
پس اگر متبوع جبر اختيار باشد از اختيار متجاوز بايد به جبر رسيد همانطور كه از قرآن فرموده كل شي هالك الا وجهه....

چهارشنبه ۱۳ تير ۱۳۹۷ - ۶:۲۰ عصر
پاسخ: سلام. قاعده الواحد قطعاً نادرست است. آن‌چه سلسله‌وار فرموديد نيز مبتني بر رابطه عليّت نظم يافته، كه آن نيز اساساً قابل جمع با اختيار نيست. موفق باشيد.
بازگشتنسخه محلّي از نوشته‌هاي وبلاگ شايد سخن حق سال نشر18نوشته‌هاي وبلاگ بر اساس سال برچسب‌ها35نوشته‌هاي وبلاگ بر اساس برچسب بيشترين نظر34نوشته‌هاي وبلاگ با بيشترين تعداد نظر مجموعه‌نوشته‌ها27پست‌هاي دنباله‌دار وبلاگ
صفحه اصليبازگشت به صفحه نخست سايت نوشته‌ها986طرح‌ها، برنامه‌ها و نوشته‌ها مكان‌ها75براي چه جاهايي نوشتم زمان‌ها30همه سال‌هايي كه نوشتم جستجودستيابي به نوشته‌ها از طريق جستجو وبلاگ1366با استفاده از سامانه پارسي‌بلاگ نماها2چند فيلم كوتاه از فعاليت‌ها آواها10تعدادي فايل صوتي براي شنيدن سايت‌ها23معرفي سايت‌هاي طراحي شده نرم‌افزارها36سورس نرم‌افزارهاي خودم معرفي6معرفي طراح سايت و آثار و سوابق كاري او فونت‌هاي فارسي60تعدادي قلم فارسي كه معمولاً در نوشته‌هايم استفاده شده است بايگاني وبلاگ1354نسخه محلّي از نوشته‌هاي وبلاگ خاندان موشّحبا استفاده از سامانه شجره‌ساز خاندان حضرت زادبا استفاده از سامانه شجره‌ساز فروشگاهدسترسی به غرفه محصولات فرهنگی
با اسكن باركد صفحه را باز كنيد
تماس پيامك ايميل ذخيره
®Movashah ©2018 - I.R.IRAN